اودیسه (سفر به ژرفای ادبیات ‌ِ داستانی)

آلبینوس مرد میان‌سال ثروتمند و خوشبختي است كه با وجود زندگي سعادتمندانه‌اي كه دارد دچار رابطه‌اي غريب با زني زيبا و جاه‌طلب از طبقه‌ي فرودست جامعه مي‌گردد. واكاوي روابط پيچيده بين آلبينوس و زن جوان از يكسو و همسرش از سوي ديگر، كتاب را به يكي از درخشان‌ترين آثار ادبي در مورد روابط  بين فردي  و دست‌نيافتني بودن عشق بدل ساخته است.

كتاب “تاريكخانه يا دوربين مخفي” در سال 1932 به زبان روسي منتشر شد وعدم رضايت نابوكف از ترجمه  انگليسي كتاب او را بر آن داشت تا بار ديگر كتاب را به زبان انگليسي نوشته و با نام خنده در تاريكي منتشر نمايد. كتاب حاضر ترجمه فارسي از كتاب اخير است.

داوید دیوپ اولین نویسنده فرانسوی آفریقایی تبار است که به خاطر نوشتن همین کتاب موفق به کسب جایزه بین المللی بوکر شده است. کتاب در شب هر خونی سیاه است خشونت و بی‌رحمی جنگ را در قالب داستانی پرکشش اما هولناک با چاشنی عاشقانه‌ای جذاب به تصویر می‌کشد و پر است از اشارات و تمثیل های زیبایی که خواننده را به فکر وا می دارد. جدال تاریخی میان خیر و شر این بار جای خود را به رویارویی بی معنی سربازانی در دو جبهه داده که نه می‌توان هیچ یک را خیر نامید و نه شر.

زمان‌لرزه یکی از مهم‌ترین آثار ادبی و از مهم‌ترین رمان‌های کورت ونه‌گات است، علت این امر پیاده‌سازیِ تمام بازی‌های ادبی‌ای است که ونه گات در رمان‌های دیگرش امتحان کرده بود. فضای کلیِ رمان طنز است و داستان یا چند راوی دارد یا پر از داستان‌های کوتاه است.

کیلگور تروت از شخصیت‌های اصلیِ چند کتابِ کورت ونه‌گات است: داستان کوتاه می‌نویسد، ادبیاتِ جریانِ اصلی و خیلی از نویسنده‌ها را تمسخر می‌کند، پسرش را در جوانی از دست داده، خودش در جنگ جهانی دوم شرکت کرده و مخالفِ جنگ است، خانه‌به‌دوش هم هست. بیشترِ داستان‌هایی که کیلگور تروت می‌نویسد داستان علمی‌تخیلی است، اما به محضِ این‌که می‌نویسدشان بلافاصله آن‌ها را دور می‌اندازد. چون به نظرِ او داستان مالِ خودِ نویسنده است و لازم نیست فرد دیگری آن‌ها را بخواند.

در کتاب زمان‌لرزه کیلگور تروت دوستِ کورت ونه‌گات، یعنی نویسنده‌ی همین کتاب، می‌شود. چون باید با هم حادثه‌ای بزرگ را روایت کنند:
در سیزدهم فوریه‌ی سال 2001، جهان دچارِ «زلزله‌ای در زمان» شد و ناگهان ده سال به عقب برگشت. در این ده سال، همه‌ی مردمِ جهان در ذهن‌هایشان زندانی شدند و تمامِ وقایعِ زندگی‌شان را تماشا کردند و به‌اجبار تمامِ این ده سال را دوباره زندگی کردند. هیچ کس هیچ تغییری نمی‌توانست ایجاد کند؛ اگر کسی تصادف کرده با پای خودش به محلِ حادثه می‌رود، اگر کسی در این ده سال مرده است، دوباره زنده شده و لحظه به لحظه نزدیک‌شدنش را به مرگ حس می‌کند!

خود کورت ونه‌گات هم از شخصیت‌های اصلیِ کتاب است و داستان زندگی‌اش را به زیباترین و طنازانه‌ترین شکلِ ممکن با رمانِ زمان‌لرزه و داستان‌های کوتاهی که کیلگور تروت نوشته می‌آمیزد. خواننده با خواندنِ این داستان‌های درهم‌تنیده پیش می‌رود و با مسائلی مثل عدالت و جبر و اختیار و انسان‌دوستی و مفهومِ حیات سر و کله می‌زند. جاهایی از رمان خواننده را به قهقهه می‌اندازد و جاهایی دیگر اشک به چشم می‌آورد و گاهی هم خواننده دچار خشم می‌شود.

عاشق مدرن نخستین­ بار به­ سال 1933 منتشر شد، سه سال پس از مرگ لارنس، اما احتمالاً لارنس آن را بیست­ و چهار سال پیش­تر نوشته بود: داستانِ عاشقی که به روستای زادگاهش بازمی­ گردد تا دختری را بازیابد که سال­های نوجوانی‌اش را با او غرق خواندن کتاب­‌ها و پرورش روحش بوده است. بلیط، لطفاً نیز نخستین­ بار به­ سال 1918 منتشر شد، داستانی طنزآمیز که همچون اغلب آثار لارنس از عشق، میل و خیانت می­‌گوید، در روزهایی که اروپا در آتش جنگ جهانی اول می­‌سوزد اما در سراسر داستان جز جنگی میان عشق و کینه در میان نیست، تقلایی زنانه میان سویه‌­های متخاصم میل.

رُنه ژان کلو در مقام نقاش و رمان‌نویس، از این تجربه‌ی دوگانه‌اش برای خلق پرسوناژ تأثرآورِ ژان بره‌سی استفاده کرده است، یعنی نوجوانِ به‌قول روستایے‌ها «عقب‌مانده»ای که فقط با هنر و عشق زندگی می‌کند. عشق او، عشق پرشور و توأم با حسادتی است که نثار مادرش می‌‌کند، یا به‌عبارتی «پرستو»، بیوه‌ی جوان زیبا، نجیب و فقیر. هنر او همان نقاشی است ؛ شوری نامعقول و غیرقابل مهار که رسالت نام دارد به‌سوی نقاشی می‌کشاندش و او این هنر را زیر نظر نابغه‌ای سودایی و ناشناس به نام راوو فرامی‌‌گیرد.

رمان “ناهار لخت” یکی از جنجالی‌ترین رمان‌های تاریخ ادبیات آمریکا و جهان است که نام آن همواره در صدر فهرست رمان‌های پست مدرن قرار گرفته است. این رمان همچنین در فهرست صد رمان برتر تاریخ ادبیات جهان قرار دارد، در کنار رمان‌هایی همچون “اولیس” جیمز جویس و “در جست‌و‌جوی زمان از دست رفته”ی مارسل پروست.

ویلیام باروز در کنار جک کروآک و آلن گینزبرگ مثلث نسل بیت را تشکیل می‌دهند، نسلی که با آثارش تاثیر چشمگیری بر فرهنگ نیمه‌ی دوم قرن بیستم درآمریکا و اروپا گذاشت. مخاطبان ایرانی به واسطه‌ی ترجمه‌های «فرید قدمی» با آثار نسل بیت آشنا شده‌اند.
باروز را شاید بتوان بدنام ترین نویسنده تاریخ ادبیات نیز دانست: معتادی که همسرش را به قتل رساند و به مراکش گریخت، اما با آثارش نویسندگان و متفکران بسیاری را تحت تاثیر قرار داد: از میشل فوکو و ژیل دلوز فیلسوف گرفته تا خوانندگانی همچون جیم موریسون و کرت کوبین، از موزیسین هایی همچون جان کیج و فیلیپ گلس گرفته تا فیلمسازانی همچون دیوید کراننبرگ و گاس ون سان. کراننبرگ فیلم مشهور و تحسین شده‌ی “ناهار لخت” را بر مبنای این رمان ساخته است.

ر‌مان با ماجراهای ویلیام لی (William Lee) آغاز می‌­شود که به‌­عنوان مأمور لی (Lee the Agent) هم در رمان شناخته می­شود، که به‌­واقع تصویر خود باروز در رمان است. سفر او در آمریکا آغاز می‌­شود که در جست‌­وجوی تزریق بعدی‌­اش از دست پلیس فرار می­‌کند. فصل­‌ها‌ی کوتاهی وجود دارد که شخصیت­‌هایی را توصیف می­‌کند که هم­سفر او هستند یا او در راه با آن‌ها مواجه می‌­شود.

“ناهار لخت” چهلمین ترجمه ی منتشرشده از فرید قدمی است، نویسنده، مترجم و استاد دانشگاهی که پیش از این ترجمه ی رمان “اولیس” و آثار متعدد دیگری از جک کروآک، دی اچ لارنس، والت ویتمن، آلن گینزبرگ، هنری میلر و … را نیز در کارنامه‌اش دارد. فرید قدمی مترجم منتخب بنیاد جیمز جویس زوریخ در سال ۲۰۱۶ و نویسنده‌ی مهمان خانه‌ی ادبیات صوفیه در بلغارستان در سال ۲۰۱۹ نیز بوده است. سال ۱۳۹۷ در نظرسنجی خانه‌ی مترجمان تهران، با آرای مردمی، او به‌عنوان یکی از سه مترجم محبوب ایران در پنج سال گذشته شناخته شد.